Rola żywienia w prehabilitacji pacjenta z ileostomią
Operacja jelitowa, zwłaszcza zakończona wyłonieniem ileostomii (czyli przetoki jelita cienkiego na powierzchnię brzucha), to ogromne wyzwanie dla organizmu. Zanim do niej dojdzie, pacjent często jest już osłabiony chorobą, utratą masy ciała, biegunkami czy ograniczonym apetytem.
Dlatego coraz więcej szpitali wdraża programy prehabilitacji – czyli kompleksowego przygotowania pacjenta do zabiegu. Celem jest nie tylko „przetrwać” operację, ale szybciej dojść do siebie, uniknąć powikłań i wrócić do normalnego życia.
Prehabilitacja – co to takiego?
Prehabilitacja to zestaw działań medycznych i dietetycznych, które mają wzmocnić pacjenta przed planowaną operacją.
Obejmuje:
- odpowiednie żywienie (ustalenie diety i ewentualnej suplementacji),
- ćwiczenia fizyczne,
- wsparcie psychologiczne i edukację,
- oraz naukę praktycznej opieki nad stomią, jeśli ma być wyłoniona.
Właściwe przygotowanie przed zabiegiem może znacząco skrócić czas hospitalizacji, poprawić gojenie ran i zmniejszyć ryzyko infekcji pooperacyjnych.
Żywienie – kluczowy element przygotowania
Badania naukowe pokazują, że nawet co trzeci pacjent z chorobami jelit jest niedożywiony jeszcze przed operacją.
Objawy mogą być niepozorne – spadek masy ciała, osłabienie, pogorszenie apetytu, mniejsza siła mięśni. Tymczasem niedożywienie to jeden z najważniejszych czynników ryzyka powikłań pooperacyjnych.
Dlatego żywienie w prehabilitacji ma ogromne znaczenie – to swoista „reanimacja metaboliczna” przed zabiegiem.
Jak wygląda przygotowanie żywieniowe przed operacją?
Ocena stanu odżywienia
Pierwszym krokiem jest rozmowa z dietetykiem lub lekarzem, pomiar masy ciała, wskaźnika BMI i ocena jakości diety.
Jeśli pacjent ma objawy niedożywienia, należy jak najszybciej wdrożyć plan poprawy odżywienia.
Zwiększenie wartości odżywczej diety
Zaleca się, by pacjent przez 1–2 tygodnie przed zabiegiem spożywał:
- więcej białka (mięso, ryby, jaja, nabiał, rośliny strączkowe),
- posiłki bogate w energii i zdrowe tłuszcze (np. oliwa, awokado, orzechy),
- odpowiednią ilość płynów i elektrolitów, szczególnie przy wysokiej ilości wydzieliny z planowanej ileostomii.
W wielu przypadkach warto sięgnąć po specjalne doustne preparaty odżywcze (ONS) – dostępne w aptekach napoje z dużą ilością białka, witamin i minerałów.
Dieta immunomodulująca
W nowoczesnej medycynie coraz częściej wykorzystuje się tzw. immunożywienie, czyli specjalne mieszanki z dodatkiem argininy, omega-3 i nukleotydów. Takie produkty wspierają układ odpornościowy i przyspieszają gojenie się tkanek po operacji.
Unikanie głodówki przed zabiegiem
Kiedyś pacjenci nie mogli jeść i pić na długo przed operacją. Dziś wiadomo, że to błąd.
Zgodnie z nowoczesnymi protokołami ERAS (ang. Enhanced Recovery After Surgery), do 6 godzin przed operacją można spożyć lekki posiłek, a klarowne płyny – nawet do 2 godzin przed.
Często zaleca się też tzw. ładowanie węglowodanowe – napoje z glukozą wypijane wieczorem i rano w dniu zabiegu. Dzięki temu organizm lepiej znosi stres metaboliczny operacji.
Żywienie po wyłonieniu ileostomii
Po zabiegu najpierw stosuje się żywienie dożylne lub dojelitowe, a następnie stopniowo przechodzi się do diety doustnej.
Ważne, by:
- posiłki były częste i małe objętościowo,
- unikać produktów powodujących wzdęcia i nadmiar gazów,
- stopniowo wprowadzać warzywa, owoce i produkty bogate w błonnik rozpuszczalny,
- pilnować odpowiedniego nawodnienia i uzupełniania soli mineralnych (sód, potas, magnez).
Dobrze prowadzona opieka żywieniowa zmniejsza ryzyko odwodnienia, poprawia samopoczucie i pomaga szybciej wrócić do pełnej sprawności.
Co mówią badania?
Podsumowanie
Prehabilitacja żywieniowa to inwestycja w zdrowie.
Dzięki odpowiedniemu odżywieniu organizm jest silniejszy, lepiej znosi operację i szybciej się regeneruje.
U pacjentów z ileostomią szczególne znaczenie ma dostarczanie odpowiedniej ilości białka, płynów i składników mineralnych oraz kontrola masy ciała przed i po zabiegu.
Dieta nie jest dodatkiem do leczenia chirurgicznego – to jego integralna część.
Jak podkreślają eksperci ESPEN: „Każda operacja powinna zaczynać się od oceny stanu odżywienia”.
Autor: mgr Anna Święcka
dietetyk kliniczny spec. żywienia zbiorowego, doktorantka Wydziału Nauk Medycznych I Nauk o Zdrowiu Uniwersytet w Siedlcach
Źródła:
- ESPEN Guidelines on Clinical Nutrition in Surgery, Clinical Nutrition (2025).
- Dal Bello A. i wsp., Nutritional Prehabilitation in Patients Undergoing Cystectomy, Nutrients 2024.
- Perioperative Nutritional Support in Gastrointestinal Surgery: Frontiers in Surgery, 2025.
- Pre- and Post-Operative Nutrition Assessment in Patients with Colon Cancer Undergoing Ileostomy, PubMed 2024.
- Enhanced Recovery After Surgery (ERAS) Society Recommendations, 2024 Update.