Autor: Prof. dr hab n. med. Ewa Stachowska

Nasze jelita zamieszkują biliony bakterii, które wspierają nie tylko trawienie, ale i odporność. W ostatnich latach naukowcy zaczęli dostrzegać ogromny potencjał modulacji mikrobioty jelitowej – szczególnie w kontekście operacji chirurgicznych. Okazuje się, że dbając o mikroorganizmy, można znacząco obniżyć ryzyko powikłań pooperacyjnych, takich jak infekcje, a także przyspieszyć powrót do zdrowia. Korzyści wynikające z modulacji probiotykami i prebiotykami są szczególnie istotne przy operacjach na jamie brzusznej i przewodzie pokarmowym.

Prehabilitacja – kompleksowe przygotowanie do operacji

Tradycyjnie przygotowanie pacjenta do operacji (tzw. prehabilitacja) obejmuje głównie poprawę kondycji fizycznej, optymalizację diety i wsparcie psychiczne. Ale nowa fala podejścia do prehabilitacji wprowadza do tego zestawu także mikrobiotę jelitową, uznając, że zdrowe jelita to zdrowszy organizm i lepsze wyniki operacyjne. Badania pokazują, że „dobre bakterie” wspierają barierę jelitową i zmniejszają ryzyko stanów zapalnych, co w efekcie może chronić przed infekcjami pooperacyjnymi oraz poprawić ogólne samopoczucie pacjenta.

Dlaczego jelita potrzebują wsparcia przed operacją?

Operacja, zwłaszcza ta bardziej skomplikowana, to dla organizmu ogromny stres, który negatywnie wpływa na mikrobiotę. Wysoki poziom hormonów stresu oraz stosowanie antybiotyków przed zabiegiem mogą osłabiać naturalną mikrobiotę, prowadząc do zaburzeń równowagi bakteryjnej (tzw. dysbiozy). Efektem są nie tylko infekcje jelitowe, ale też zwiększona przepuszczalność bariery jelitowej, co pozwala szkodliwym bakteriom przedostawać się do krwiobiegu i wywoływać stan zapalny. W takiej sytuacji odpowiednie bakterie probiotyczne – zwłaszcza szczep Lactiplantibacillus plantarum 299v i gatunek Bifidobacterium bifidum – wspierają odporność, pomagają w regeneracji i zmniejszają ryzyko komplikacji.

Probiotyki i synbiotyki – naturalni strażnicy zdrowia

Probiotyki to żywe bakterie wspierające zdrowie jelit, a synbiotyki to kombinacja probiotyków i prebiotyków, które dodatkowo stanowią pożywkę dla dobrych bakterii, wzmacniając ich działanie. Synbiotyki są szczególnie skuteczne, gdyż nie tylko kolonizują jelita dobrymi bakteriami, ale także stymulują ich rozwój i wzmacniają barierę jelitową. Badania pokazują, że przyjmowanie synbiotyków przed operacją obniża ryzyko infekcji o około 30-50% i skraca czas hospitalizacji o kilka dni.

Jakie szczepy bakterii mają kluczowe znaczenie?

Nie każdy probiotyk działa tak samo. Monoszczep Lactiplantibacillus plantarum 299v, a także mieszanki wieloszczepowe przynoszą szczególnie dobre efekty, szczególnie w operacjach brzusznych i przewodu pokarmowego. W badaniach pacjentów poddanych operacjom jelitowym stosowanie probiotyków zredukowało liczbę infekcji aż o połowę. Ponadto, wprowadzenie probiotyków w okresie okołozabiegowym znacznie obniża poziom markerów stanu zapalnego, takich jak białko C-reaktywne (CRP), co wspiera szybszą regenerację organizmu. Kluczowym aspektem przy wyborze probiotyku jest jakość i bezpieczeństwo produktu. Każdy etap produkcji powinien być objęty szczegółową kontrolą, aby zapewnić ochronę przed zanieczyszczeniami krzyżowymi oraz spełnić wysokie standardy czystości mikrobiologicznej. Utrzymanie optymalnych parametrów wilgotności i temperatury podczas produkcji jest niezbędne, aby zagwarantować stabilność i skuteczność szczepu probiotycznego.

Mikrobiota a zdrowie metaboliczne i układ krążenia

Zdrowe jelita to nie tylko lepsza odporność – mogą one też wspierać zdrowie metaboliczne. Przykładem jest bakteria Akkermansia muciniphila, która poprawia wrażliwość na insulinę i redukuje poziom cholesterolu. Badania pokazują, że pacjenci stosujący probiotyki mają lepsze wyniki metaboliczne, co jest szczególnie ważne przed operacjami, które mogą dodatkowo obciążać organizm. Odpowiednia mikrobiota wspiera też układ krążenia, zmniejszając ryzyko problemów z lipidami i poprawiając profil glikemiczny.

Czy probiotyki są bezpieczne dla wszystkich?

Probiotyki są bezpieczne, ale są pewne zasady bezpieczeństwa, których należy przestrzegać. Ważne jest, aby stosować szczepy dobrze przebadane i odpowiednio opisane, które zostały zarejestrowane i zatwierdzone do użytku jako suplementy lub leki. Szczególną ostrożność należy zachować przy stosowaniu probiotyków u osób z osłabionym układem odpornościowym, a także u pacjentów z ciężkimi chorobami przewlekłymi lub hospitalizowanych na oddziałach intensywnej terapii. Co więcej, warto unikać produktów, takich jak jogurty czy kiszonki, gdyż nie są to – w rozumieniu definicji probiotyku – produkty ze sprawdzonymi i bezpiecznymi szczepami.

Podsumowanie – nowa era w przygotowaniu do operacji

Prehabilitacja  to nowa dziedzina, której zadaniem jest odpowiednie przygotowanie pacjentów do zabiegów. Modyfikacja mikrobioty jelitowej przez probiotyki, synbiotyki oraz prebiotyki może stanowić potężne narzędzie w obniżaniu ryzyka powikłań, przyspieszaniu gojenia oraz wspieraniu ogólnej regeneracji organizmu po operacji. Potrzeba jednak dalszych badań, aby ustalić optymalne dawki, czas podania i dokładny skład szczepów bakterii, ale już teraz mikrobiota staje się obiecującym sprzymierzeńcem chirurgii.

Tabela możliwych do zastosowania gatunków bakterii