Prehabilitacja żywieniowa w praktyce klinicznej
Dlaczego żywienie przed zabiegiem ma znaczenie?
Odpowiednie przygotowanie żywieniowe pacjenta przed planowanym zabiegiem chirurgicznym jest jednym z kluczowych elementów skutecznej prehabilitacji. Celem jest poprawa stanu odżywienia i kondycji metabolicznej chorego, aby organizm mógł lepiej poradzić sobie ze stresem operacyjnym, szybciej się regenerować i uniknąć powikłań.
Niedożywienie dotyczy nawet 30–50% pacjentów przyjmowanych do szpitala. Jego skutkiem może być wolniejsze gojenie ran, obniżona odporność i wydłużony czas hospitalizacji. Dlatego tak istotne jest, by proces leczenia rozpoczynać od oceny stanu odżywienia i – jeśli to konieczne – wdrożenia odpowiedniej interwencji.
Ocena i interwencja żywieniowa
Podstawą skutecznej prehabilitacji żywieniowej jest wczesna identyfikacja pacjentów zagrożonych niedożywieniem. W praktyce klinicznej stosuje się do tego narzędzia przesiewowe, takie jak NRS-2002, MUST czy SGA, które pozwalają ocenić utratę masy ciała, apetyt i parametry biochemiczne.
W zależności od wyniku oceny, wdraża się indywidualny plan żywieniowy. Może on obejmować:
- modyfikację diety naturalnej,
- suplementację doustnymi preparatami odżywczymi (ONS),
- a w przypadku ciężkiego niedożywienia – żywienie dojelitowe lub pozajelitowe.
Zaleca się, by interwencja trwała minimum 7–14 dni przed planowanym zabiegiem, co pozwala na poprawę masy mięśniowej i rezerw metabolicznych organizmu.
Współpraca i edukacja pacjenta
Prehabilitacja żywieniowa jest procesem zespołowym. Wymaga zaangażowania lekarza, dietetyka, fizjoterapeuty i psychologa. Edukacja pacjenta w zakresie zasad prawidłowego żywienia i aktywności fizycznej odgrywa kluczową rolę w osiągnięciu trwałych efektów oraz szybszym powrocie do sprawności po zabiegu.
Efekty wdrożenia prehabilitacji żywieniowej
Badania potwierdzają, że odpowiednie przygotowanie żywieniowe przed zabiegiem:
- zmniejsza liczbę powikłań pooperacyjnych o 20–40%,
- skraca czas hospitalizacji o kilka dni,
- poprawia wyniki leczenia i jakość życia pacjentów.
Prehabilitacja żywieniowa to inwestycja w zdrowie pacjenta, która realnie wpływa na sukces terapeutyczny i efektywność systemu opieki zdrowotnej.
Autor: mgr Anna Święcka
Dietetyk kliniczny, specjalista żywienia zbiorowego, doktorantka Wydziału Nauk Medycznych i Nauk o Zdrowiu Uniwersytet w Siedlcach
Piśmiennictwo:
1. Weimann A., Braga M., Carli F. et al. ESPEN practical guideline: Clinical nutrition in surgery. Clinical Nutrition. 2021; 40(7): 4745–4761.
2. Carli F., Scheede-Bergdahl C. Prehabilitation to enhance perioperative care. Anesthesiology Clinics. 2015; 33(1): 17–33.
3. Gillis C., Carli F. Promoting perioperative metabolic and nutritional care. Anesthesiology. 2015; 123(6): 1455–1472.
4. Gustafsson U.O. et al. Guidelines for Perioperative Care in Elective Colorectal Surgery: Enhanced Recovery After Surgery (ERAS) Society Recommendations: 2023 Update. World Journal of Surgery. 2023; 47: 1583–1601.
5. Cederholm T., Jensen G.L., Correia M.I.T.D. et al. GLIM criteria for the diagnosis of malnutrition – A consensus report from the global clinical nutrition community. Clinical Nutrition. 2019; 38(1): 1–9.
6. Arends J. et al. ESPEN guidelines on nutrition in cancer patients. Clinical Nutrition. 2017; 36(1): 11–48.
7. Wischmeyer P.E. Nutrition therapy in the perioperative period: the role of the dietitian in enhanced recovery after surgery (ERAS) programs. Nutrition in Clinical Practice. 2018; 33(3): 349–358.